Close-up of a man holding a wallet with cash and credit cards, indoors.

Dotacje LGD – Lokalna Grupa Działania, a dotacje z PUP – Powiatowy Urząd Pracy

Rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej to marzenie wielu osób, które pragną realizować własne pomysły i osiągnąć niezależność finansową. Wiadomo również, że prowadzenie działalności gospodarczej jest niemałym wyzwaniem. Kluczem do sukcesu w zakładaniu działalności często jest jednak dostęp do odpowiednich środków finansowych na start. W Polsce dostępne są różne formy wsparcia dla przyszłych przedsiębiorców, w tym dotacje z Lokalnych Grup Działania (grupy LGD) oraz dotacje z Powiatowych Urzędów Pracy (PUP). W tym artykule przyjrzymy się bliżej tym dwóm źródłom finansowania, porównamy ich warunki oraz wskażemy, jak skorzystać z oferowanych możliwości. Dowiesz się, które rozwiązanie może być dla Ciebie bardziej korzystne. Odpowiemy również na pytanie: jak efektywnie przygotować się do procesu aplikacji o dotację na start działalności gospodarczej lub dotację na rozwój firmy?

Lokalna dotacja: Dofinansowanie z LGD – dotacja przyznawana w formie premii

Dofinansowanie z LGD to forma wsparcia finansowego przyznawana w formie premii, skierowana do osób i podmiotów działających na obszarach wiejskich (dofinansowanie na rozwój obszarów wiejskich). Lokalne Grupy Działania (LGD) to stowarzyszenia realizujące Lokalną Strategię Rozwoju (LSR) na tych terenach. Dotacje LGD są częścią Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i mają na celu wspieranie inicjatyw przyczyniających się do rozwoju lokalnego. Dofinansowanie z LGD jest dostępne zarówno dla osób planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej, jak i dla przedsiębiorców dążących do jej rozwoju. Kwota dofinansowania LGD może być wyższa niż w przypadku PUP i sięgać nawet 150 tysięcy złotych, w zależności od projektu i lokalnych kryteriów wyboru. Co oznacza, że Lokalne Grupy Działania przyznają dofinansowania kosztów kwalifikowalnych w formie premii? Dofinansowaniem z LGD. Dotacja od LGD powinna być traktowana jako premia, a nie pełne refinansowanie. Oznacza to, że większość inwestycji potrzebnych do przyszłego funkcjonowania firmy finansujesz z dotacji po podpisaniu umowy i wypłaceniu środków.

Lokalna dotacja: Działania LGD – wsparcie LGD – realizacja zadań LGD

Lokalne Grupy Działania (grupy LGD) odgrywają kluczową rolę w realizacji zadań mających na celu rozwój lokalny na obszarach wiejskich. Działania te są realizowane w oparciu o ustaloną strategię, która nazywa się Lokalna Strategia Rozwoju (LSR) i stanowi fundament dla wszelkich inicjatyw podejmowanych przez LGD. Poprzez wsparcie LGD, mieszkańcy terenów wiejskich mają możliwość ubiegania się o lokalne dotacje, które umożliwiają im realizację zadań związanych z rozpoczęciem lub rozwojem działalności gospodarczej. Dofinansowanie na rozwój obszarów wiejskich LGD jest skierowane do osób i podmiotów, które chcą przyczynić się do poprawy jakości życia w swojej społeczności. Grupy LGD wspierają projekty wpisujące się w cele określone w LSR, takie jak rozwój infrastruktury, promocja dziedzictwa kulturowego czy inicjatywy ekologiczne (wszystko to składa się na rozwój lokalny). Dzięki temu działania LGD przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju regionów i zwiększenia ich atrakcyjności zarówno dla mieszkańców, jak i inwestorów.

Dofinansowanie kosztów kwalifikowalnych: Pozyskiwanie dotacji LGD – na co można otrzymać dotację?

Środki uzyskane z dotacji LGD można wykorzystać na różnorodne cele kluczowe dla założenia (dofinansowanie na startup) i rozwoju działalności gospodarczej. Do kosztów kwalifikowalnych w kosztach rozpoczęcia działalności, na które można przeznaczyć dofinansowanie, należą:

  • Koszty robót budowlanych (dofinansowanie na prace remontowo-budowlane): Dotacja może pokryć wydatki związane z budową, rozbudową lub modernizacją budynków przeznaczonych do prowadzenia działalności. Dofinansowanie na prace remontowo-budowlane obejmuje zarówno prace konstrukcyjne, jak i wykończeniowe, które są niezbędne do funkcjonowania firmy.
  • Koszty zakupu oprogramowania, licencji i patentów: W dzisiejszych czasach nowoczesne technologie są nieodzowne w biznesie. Dofinansowanie z LGD może zostać wykorzystane na zakup oprogramowania, licencji czy praw patentowych, które usprawnią działanie przedsiębiorstwa.
  • Koszty zakupu nowych maszyn i wyposażenia: Dotacja umożliwia zakup maszyn, urządzeń i innego wyposażenia niezbędnego do prowadzenia działalności. Może to obejmować sprzęt produkcyjny, narzędzia specjalistyczne czy wyposażenie biurowe, które zwiększą efektywność pracy.
  • Zakup środków transportu: Jeśli charakter działalności wymaga korzystania z pojazdów, środki z dotacji mogą sfinansować ich zakup. Warto zwrócić uwagę, że LGD często premiuje wybór niskoemisyjnych pojazdów elektrycznych, wspierając tym samym inwestycje ekologiczne. Niestety z wyłączeniem zakupu samochodów os. przeznaczonych do transportu mniej niż 8 osób (w tym kierowca).
  • Inwestycje ekologiczne: Projekty wprowadzające rozwiązania przyjazne dla środowiska są szczególnie wspierane. Dotacja może zostać przeznaczona na instalację paneli fotowoltaicznych, zakup ekologicznych systemów grzewczych czy innych technologii zmniejszających negatywny wpływ na środowisko.
  • Podatek VAT: Jeśli nie jesteś czynnym płatnikiem VAT, podatek ten jest uznawany za koszt kwalifikowalny. Oznacza to, że możesz sfinansować VAT z otrzymanej dotacji, co zmniejsza obciążenia finansowe związane z realizacją projektu.

Przeznaczenie dotacji LGD: Pozyskiwanie dotacji LGD – na co nie można otrzymać dotacji?

Wsparcie finansowe na rozpoczęcie lub rozwój działalności gospodarczej nie jest dostępne dla przedsięwzięć, których działalność jest sklasyfikowana w Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 roku, nie jest dostępne

  • Dofinansowanie na działalność usługową wspomagającą rolnictwo i następującą po zbiorach: Dofinansowanie na działalność usługową wspomagającą rolnictwo i następującą po zbiorach obejmuje usługi takie jak przygotowanie pola, sadzenie, zbieranie plonów czy inne prace pomocnicze w rolnictwie.
  • Dofinansowanie na górnictwo i wydobywanie: Dotyczy eksploatacji surowców naturalnych, takich jak węgiel, rudy metali czy minerały. Lokalne kryteria wyboru nie obejmują górnictwa i wydobywania.
  • Dofinansowanie LGD na działalność usługową wspomagającą górnictwo i wydobywanie: Obejmuje usługi wspierające procesy wydobywcze, takie jak wiercenia czy prace geologiczne.
  • Dofinansowanie na przetwarzanie i konserwowanie ryb, skorupiaków i mięczaków: Dofinansowanie na przetwarzanie i konserwowanie ryb dotyczy działalności związanej z obróbką i konserwacją produktów rybołówstwa.
  • Dofinansowanie LGD na wytwarzanie i przetwarzanie koksu oraz produktów rafinacji ropy naftowej: Obejmuje produkcję koksu, asfaltu, benzyny i innych produktów rafineryjnych.
  • Dofinansowanie na produkcję chemikaliów oraz wyrobów chemicznych: Dofinansowanie na produkcję chemikaliów oraz wyrobów chemicznych dotyczy wytwarzania substancji chemicznych, nawozów, pestycydów i innych produktów chemicznych.
  • Dofinansowanie na produkcję wyrobów farmaceutycznych: Dofinansowanie na produkcję wyrobów farmaceutycznych obejmuje produkcję leków, suplementów diety i innych produktów farmaceutycznych.
  • Dofinansowanie na produkcję metali: Dofinansowanie na produkcję metali dotyczy wytwarzania metali podstawowych, takich jak stal, aluminium czy miedź. Dofinansowanie na produkcję metali jest zabronione, ponieważ produkcja metali jest procesem energochłonnym i może generować znaczące zanieczyszczenia, co stoi w sprzeczności z celami zrównoważonego rozwoju promowanymi przez LGD.
  • Dofinansowanie na produkcję pojazdów samochodowych, przyczep i naczep oraz motocykli: Dofinansowanie na produkcję pojazdów samochodowych obejmuje produkcję samochodów, motocykli, przyczep i innych pojazdów mechanicznych.
  • Dofinansowanie na transport kolejowy i lotniczy: Dofinansowanie na transport kolejowy i lotniczy dotyczy działalności związanej z przewozem osób i towarów drogą powietrzną oraz koleją.
  • Dofinansowanie na gospodarkę magazynową: Dofinansowanie na gospodarkę magazynową obejmuje usługi przechowywania towarów, prowadzenia magazynów i centrów logistycznych.

Jeśli planowana działalność mieści się w jednej z powyższych kategorii, nie kwalifikuje się ona do otrzymania dofinansowania z LGD. Warto dokładnie sprawdzić klasyfikację PKD planowanej działalności przed złożeniem wniosku o dotację na założenie działalności gospodarczej, aby uniknąć ewentualnego odrzucenia aplikacji. Dodatkowo, dofinansowanie nie obejmuje kosztów związanych z marketingiem i promocją, co oznacza, że wydatki na te cele nie będą kwalifikowane w ramach dotacji (dofinansowanie na marketing i dofinansowanie na promocję jest zabronione!).

Kwota dofinansowania LGD 2024: Jakie środki z LGD można otrzymać na start firmy? Kwoty dotacji LGD 2024 i 2023

Kwoty dotacji w 2023 i 2024 znacząco się różnią. W 2023 roku kwoty dotacji z Lokalnych Grup Działania wynosiły od 50 000 zł do 100 000 zł. Jednak od 2024 roku wprowadzono zmiany zwiększające maksymalną kwotę dofinansowania do 150 000 zł (dotacje LGD 2024). Należy pamiętać, że LGD finansuje nie więcej niż 65% kosztów kwalifikowalnych (przyznana kwota dotacji nie może być wyższa!), co oznacza, że pozostałą część inwestycji będziesz musiał pokryć z własnych środków. Dotacje są wypłacane w dwóch transzach: pierwsza obejmuje 80% przyznanej kwoty dotacji i jest przekazywana po podpisaniu umowy, natomiast druga, stanowiąca pozostałe 20%, jest wypłacana po zakończeniu realizacji projektu i spełnieniu wszystkich wymaganych kryteriów.

Dofinansowanie na zakupy poniżej 30.000 EUR musi być przeznaczone na zakupy w trybie zapewniającym równy dostęp zgodnie z zasadą konkurencyjności (również za pomocą strony LGD), dofinansowanie na zakupy powyżej 30.000 EUR musi być przeznaczone na zakupu, które muszą być dokonywane w trybie pzp. Koszty kwalifikowane ponosimy po terminie podpisania umowy o wsparcie.

Lokalna dotacja: Warunki i zasady otrzymywania – jak otrzymać dotację z LGD?

Dotacje z Lokalnych Grup Działania (LGD) to atrakcyjna forma wsparcia dla osób planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej lub rozwijających już istniejące przedsiębiorstwa na obszarach wiejskich (dofinansowanie na rozwój obszarów wiejskich). Aby skutecznie ubiegać się o dofinansowanie z LGD, warto zapoznać się z warunkami i zasadami otrzymywania takiej dotacji.

Nabór LGD: Jak otrzymać dotację z LGD?

  • Zapoznanie się z Lokalną Strategią Rozwoju (LSR): Każda LGD posiada swoją LSR, która określa cele i priorytety rozwoju obszaru. Projekt musi być zgodny z założeniami tej strategii, aby utrzymać dofinansowanie na rozwój obszarów wiejskich.
  • Sprawdzenie terminów naborów wniosków (nabór LGD): Informacje o aktualnych naborach LGD można znaleźć na stronach internetowych poszczególnych grup. Nabory wniosków o dofinansowanie na startup są ogłaszane regularnie.
  • Przygotowanie projektu: Opracuj szczegółowy plan przedsięwzięcia, uwzględniając lokalne kryteria wyboru ustalone przez LGD.
  • Złożenie wniosku: Wniosek wraz z wymaganymi załącznikami złóż w siedzibie LGD w wyznaczonym terminie.
  • Ocena wniosku: Działania LGD obejmują ocenę projektu pod kątem zgodności z LSR oraz przyznaje punkty na podstawie kryteriów wyboru.
  • Podpisanie umowy i realizacja projektu: Po pozytywnej ocenie następuje podpisanie umowy o dofinansowanie (która zawiera między innymi przyznaną kwotę dotacji) i realizacja projektu zgodnie z harmonogramem (w zależności czy będzie to dofinansowanie na startup, czy też rozwój istniejącej działalności – będzie on się różnił).

Warto również zaznaczyć, że często dodatkowe punkty przyznawane są za projekty związane z:

  • Turystyką: Dofinansowanie na działalność turystyczną obejmuje inicjatywy rozwijające infrastrukturę turystyczną, usługi dla turystów czy promocję regionu.
  • Gastronomią: Dofinansowanie na działalność gastronomiczną może dotyczyć otwarcia restauracji, kawiarni czy innych lokali gastronomicznych promujących lokalną kuchnię.
  • Przetwarzaniem lokalnych produktów rolnych: Projekty skupiające się na wytwarzaniu produktów z lokalnych surowców są szczególnie cenione.
  • Ekologiczne inicjatywy: Dofinansowanie ekologiczne jest dostępne dla projektów promujących zrównoważony rozwój i ochronę środowiska. Mogą to być: instalacje odnawialnych źródeł energii, wdrażanie technologii ograniczających zużycie zasobów naturalnych, projekty edukacyjne dotyczące ekologii.

Innowacyjność w projektach jest również wysoko oceniana. Nie musi ona polegać na tworzeniu zupełnie nowego produktu; może odnosić się do:

  • Sposobu dystrybucji: Nowatorskie metody sprzedaży i dostarczania produktów do klientów.
  • Marketingu: Kreatywne strategie promocyjne i wykorzystanie nowoczesnych kanałów komunikacji.
  • Wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań technologicznych: Implementacja technologii zwiększających efektywność lub ekologiczność działalności.

Dofinansowanie LGD 2024: Dofinansowanie na rozpoczęcie działalności gospodarczej LGD 2024

W 2024 roku dofinansowanie LGD na rozpoczęcie działalności gospodarczej zostało znacząco zwiększone, oferując przedsiębiorcom na obszarach wiejskich możliwość uzyskania do 150 000 zł. Dofinansowanie założenia działalności jest przeznaczone dla osób planujących start działalności gospodarczej, czyli dla przedsiębiorców chcących prowadzić działalność gospodarczą na terenach objętych działaniem Lokalnych Grup Działania (LGD). Aby skorzystać z tego wsparcia, należy przygotować szczegółowy biznesplan zgodny z Lokalną Strategią Rozwoju (LSR) oraz złożyć wniosek w odpowiedniej LGD. Dofinansowanie LGD 2024 pokrywa do 65% kosztów kwalifikowalnych, co oznacza konieczność posiadania wkładu własnego lub innych źródeł finansowania na pozostałą część inwestycji. Środki te mogą być wykorzystane na zakup maszyn, wyposażenia, inwestycje ekologiczne oraz inne niezbędne wydatki związane z uruchomieniem i rozwojem firmy. Dofinansowanie na startup oraz prowadzenie działalności gospodarczej z LGD wspiera lokalny rozwój, tworzenie miejsc pracy oraz implementację nowoczesnych i zrównoważonych rozwiązań biznesowych.

Lokalna dotacja na rozwój firmy: Dotacje LGD 2024 na rozwój działalności – czy istnieją?

Tak, w 2024 roku dotacje LGD na rozwój działalności gospodarczej są dostępne dla przedsiębiorców działających na obszarach wiejskich. Dotacje LGD 2024 stanowią drugi główny instrument wsparcia przedsiębiorczości, obok dofinansowania na otwarcie działalności gospodarczej. Są one regularnie ogłaszane i wdrażane przez niemal 300 Lokalnych Grup Działania (LGD) na terenie całego kraju, co sprawia, że każdego miesiąca aktywnych jest od kilku do nawet kilkudziesięciu konkursów, w których beneficjentami mogą zostać już istniejące firmy. Dokładny pułap dostępnej kwoty w ramach konkretnego naboru jest określany w ogłoszeniu o konkursie i zazwyczaj oscyluje w granicach 150 000 – 300 000 PLN. Kwota dofinansowania LGD zależy od puli środków dysponowanej przez daną LGD, wielkości obszaru objętego Lokalną Strategią Rozwoju (LSR) oraz liczby przedsiębiorstw, które mają zostać beneficjentami danego konkursu. Aby otrzymać dotację na rozwój działalności gospodarczej z LGD 2024, wnioskodawca musi spełnić określone warunki. Przede wszystkim, podczas rzeczywistego ponoszenia kosztów, beneficjent zobowiązany jest do wniesienia wkładu własnego, który wynosi minimum 30% kosztów kwalifikowalnych. Pozostałe 70% kosztów (nie przekraczające ustalonego limitu oraz kwoty określonej w danym naborze) jest zwracane w formie refundacji po podpisaniu umowy z LGD oraz udokumentowaniu poniesionych wydatków.

Warunki przyznawania pomocy: Jak dostać dofinansowanie na założenie działalności gospodarczej z PUP?

Otrzymanie dofinansowania na założenie działalności gospodarczej z PUP jest doskonałą szansą dla osób bezrobotnych, które planują podejmowanie działalności gospodarczej. Aby skorzystać z tej formy wsparcia, należy spełnić określone warunki i przejść przez kilka kluczowych etapów. Pierwszym krokiem jest rejestracja jako osoba bezrobotna w Powiatowym Urzędzie Pracy (PUP). Następnie, podczas odpowiednich naborów wniosków o dofinansowanie założenia działalności, należy przygotować i złożyć kompletny wniosek. Wniosek powinien zawierać szczegółowy biznesplan, który opisuje planowaną działalność, analizę rynku, strategię marketingową oraz prognozy finansowe. Biznesplan ma na celu przekonanie komisji o rentowności i potencjale rozwoju przedsięwzięcia. Dofinansowanie założenia działalności z PUP jest formą środków bezzwrotnych, co oznacza, że nie trzeba ich zwracać, pod warunkiem prowadzenia działalności przez określony czas, zwykle minimum 12 miesięcy. Dofinansowanie na start działalności gospodarczej może pokryć do 100% kosztów kwalifikowalnych, takich jak zakup maszyn, wyposażenia czy środków transportu. Warto zaznaczyć, że w przeciwieństwie do dotacji LGD – PUP może przyznać dofinansowanie na marketing, czy też dofinansowanie na promocję. Aby zwiększyć szanse na uzyskanie dofinansowania, warto dokładnie przygotować wniosek, uwzględniając wszystkie wymagane dokumenty i spełniając kryteria określone przez PUP. Start działalności gospodarczej dzięki dotacji z PUP umożliwia efektywne rozpoczęcie biznesu, minimalizując ryzyko finansowe i umożliwiając realizację własnych pomysłów. Regularne monitorowanie naborów wniosków oraz staranne przygotowanie dokumentacji są kluczowe dla sukcesu w ubieganiu się o dofinansowanie na założenie działalności gospodarczej.

Czy dofinansowanie dla osoby pracującej 2024 jest możliwe do uzyskania z PUP?

W 2024 roku osoba pracująca nie może uzyskać dofinansowania na rozpoczęcie działalności gospodarczej z Powiatowego Urzędu Pracy (PUP) – dofinansowanie dla osoby pracującej 2024 z PUP nie jest dostępne. Dofinansowanie z PUP jest przeznaczone wyłącznie dla osób bezrobotnych, zarejestrowanych w urzędzie pracy jako poszukujące zatrudnienia. Jednym z głównych warunków uzyskania takiej dotacji jest właśnie posiadanie statusu osoby bezrobotnej. Osoby zatrudnione, prowadzące działalność gospodarczą lub wykonujące pracę zarobkową na podstawie umów cywilnoprawnych nie kwalifikują się do tego rodzaju wsparcia. Aby uzyskać dofinansowanie na podejmowanie działalności gospodarczej z PUP konieczny jest status osoby bezrobotnej.

Różnice między dofinansowaniem założenia działalności z LGD, a PUP

Dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej z Powiatowego Urzędu Pracy (PUP) oraz dotacje z Lokalnej Grupy Działania (LGD) mają na celu wsparcie przedsiębiorców w uruchamianiu własnych firm, jednak różnią się kilkoma istotnymi aspektami.

Dotacje z PUP są dostępne dla osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy. Są to jednorazowe bezzwrotne środki, które można przeznaczyć na zakup wyposażenia, towarów czy innych niezbędnych zasobów do prowadzenia firmy. Kwota dotacji zależy od lokalnych przepisów, jednak zazwyczaj oscyluje w granicach kilkudziesięciu tysięcy złotych. Kluczowe jest spełnienie wymagań formalnych, takich jak status bezrobotnego i przedstawienie szczegółowego biznesplanu. Dodatkowo, osoba, która otrzymała dotację, zobowiązana jest do prowadzenia działalności gospodarczej przez określony czas (zazwyczaj 12 miesięcy), aby dotacja nie była zwracana.

Z kolei dotacje z LGD są częścią Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i są dostępne dla osób zamieszkujących tereny wiejskie lub miejscowości do 20 tysięcy mieszkańców. Dotacje te są bardziej związane z rozwojem lokalnych społeczności i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich. W porównaniu do dotacji z PUP, kwoty dofinansowania LGD mogą być wyższe, nierzadko przekraczają 100 tysięcy złotych. Dofinansowanie kosztów kwalifikowalnych z LGD wymaga również przygotowania bardziej rozbudowanego wniosku, w tym projektu zgodnego z lokalnymi strategiami rozwoju. Proces weryfikacji może być bardziej czasochłonny, ponieważ projekty muszą być zgodne z celami LGD, które często kładą nacisk na zrównoważony rozwój i innowacje.

Podsumowując, dotacje z PUP są łatwiej dostępne dla osób bezrobotnych, oferują szybszy proces wnioskowania oraz otrzymania dofinansowania i są niższe kwotowo, podczas gdy dotacje z LGD są bardziej złożone, często oferują wyższe wsparcie finansowe, ale są przeznaczone głównie dla osób z obszarów wiejskich i wiążą się z koniecznością realizacji celów strategicznych dla danego regionu.

Pomożemy Ci w otrzymaniu dofinansowania z PUP!

Świetnie trafiłeś! Jesteśmy firmą specjalizującą się w kompleksowym przygotowywaniu wniosków o dofinansowanie z Powiatowego Urzędu Pracy na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Nasz zespół ekspertów przeprowadzi Cię przez cały proces – od analizy Twoich potrzeb po złożenie idealnie dopracowanego wniosku. Dofinansowanie na prace remontowo-budowlane? Dofinansowanie na działalność gastronomiczną? A może dofinansowanie na działalność turystyczną lub kosmetyczną? Te i wiele innych! Niezależnie od branży, pomożemy Ci uzyskać wsparcie finansowe na start własnego biznesu. Z nami zrealizujesz swoje plany bez obaw o formalności. Skontaktuj się z nami już dziś i zacznij działać! drogę do własnego biznesu z pewnym wsparciem specjalistów!

  • Specjalistka ds. pozyskiwania dotacji, z wieloletnim doświadczeniem w skutecznym wspieraniu przedsiębiorstw i organizacji w procesie aplikowania o dofinansowania. Zajmuje się kompleksową obsługą klientów – od kreatywnego tworzenia treści i pozyskiwania danych, przez kontakty z urzędami i instytucjami, aż po monitorowanie naborów wniosków i analizę regulaminów. Ekspertka w tworzeniu wysokiej jakości biznesplanów opartych na rzetelnych informacjach rynkowych, dzięki czemu pomaga firmom osiągnąć ich cele finansowe i rozwojowe.